Spółka Mleczarska w Witanowicach, stowarzyszenie zarobkowe z ograniczoną poręką, została założona na zebraniu grupy inicjatywnej w dniu 11 lutego 1909 r. Uchwalono jednocześnie statut Spółki według którego przedmiotem jej działalności miało być:
a) wspólne przerabianie i spieniężanie mleka, produkowanego w gospodarstwach członków spółki;
b) szerzenie wiadomości co do umiejętnego chowu i żywienia bydła mlecznego;
c) wspólne sprowadzanie artykułów niezbędnych w gospodarstwie nabiałowym.
Ustalono również, że członek Spółki musi posiadać co najmniej jeden udział o wartości 5 koron. Członkami Spółki byli przede wszystkim rolnicy z Witanowic, Lgoty i Babicy.
W skład Zarządu zostali wybrani: proboszcz ks. Józef Jędrys jako przewodniczący, rolnik z Lgoty Wojciech Góralczyk – zastępca przewodniczącego, organista Jan Grzesiak – kasjer [skarbnik].
Spółka została zarejestrowana w Sądzie Obwodowym w Wadowicach w dniu 24 maja 1909 r. Stosowne ogłoszenie Sądu o wpisaniu Spółki do rejestru stowarzyszeń zarobkowych i gospodarczych ukazało się w Gazecie Lwowskiej nr 136 z dnia 18 czerwca 1909 r. W 1911 r. ze Spółki wystąpił zastępca przewodniczącego, Wojciech Góralczyk. Na jego miejsce został wybrany Ignacy Furdzik, rolnik z Witanowic. Zmiana została wpisana do rejestru stowarzyszeń zarobkowych i gospodarczych. Sąd Obwodowy w Wadowicach ogłosił ten fakt w Gazecie Lwowskiej nr 218 z dnia 24 września 1911 r. Po śmierci organisty Jana Grzesiaka 22 lipca 1912 r., wybrano nowego kasjera Spółki – organistę Ignacego Bronickiego. Sąd w Wadowicach wpisał stosowną zmianę w rejestrze stowarzyszeń i ogłosił na łamach Gazety Lwowskiej nr 123 z dnia 1 czerwca 1913 r.
Nowo założoną Spółkę wykazano w opracowaniu pt. Statystyka Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych w Galicyi z W. Księstwem Krakowskiem za rok 1908 (sic), Lwów 1909 str. 121.
.
Spółka bardzo dobrze się rozwijała, ale jej działalność upadła w czasie I wojny światowej (1914-1918). Potwierdził to Kazimierz Mrowiec z Lgoty, członek Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej przy parafii Witanowice: Obie spółki [kółko rolnicze i spółka mleczarska] bardzo dobrze się rozwijały, lecz wojna położyła im kres istnienia. Spółka Mleczarska upadła w czasie wojny, Kółko Rolnicze już po wojnie wskutek spadku naszego pieniądza. (K. Mrowiec, List z mojej parafii, „Dzwon Niedzielny” 1928, nr 6).
7 maja 1922 r., po zamknięciu walnego zebrania Spółki Oszczędnościowo-Pożyczkowej w Witanowicach, przedstawiono sprawę ponownego uruchomienia Spółki Mleczarskiej. Zgromadzeni podjęli uchwałę o założeniu Spółki, wybrali Zarząd i Radę Nadzorczą. Uchwalono wniesienie prośby do Biura Patronatu Spółdzielni Rolniczych w Krakowie o przysłanie brakujących maszyn do mleczarni. Patronat Spółdzielni Rolniczych wspierał działalność spółek mleczarskich i wiejskich spółek oszczędnościowo-pożyczkowych (Kas Stefczyka). Wszystkie sprawy i uchwały podjęte na zebraniu 7 maja oraz skład Zarządu i Rady Nadzorczej wpisano do księgi uchwał Spółki Mleczarskiej.
Mleczarnia miała wznowić działalność, o czym donosił Przegląd Mleczarski w 1924 r. Nr 19, bazując na sprawozdaniu Krajowego Patronatu Spółdzielni Rolniczych we Lwowie z 1922 r. Jednak Spółka nie podjęła działalności w 1922 r., a gdyż 6 czerwca 1926 r. na walnym zebraniu Kasy Stefczyka w Witanowicach Tadeusz Bronicki i Wiktoria Bobakówna wygłosili odczyt „Gospodarstwo mleczne – jak będzie wyglądać po założeniu spółki mleczarskiej” (cytat z protokołu zebrania).
.
26 listopada 1926 r. odbyło się nadzwyczajne walne zebranie członków Spółki Mleczarskiej, pochodzących w większości z Lgoty, które podjęło uchwałę o likwidacji Spółki gdyż nie ma żadnych widoków na powrót uruchomić takową i sprzedaży wszystkich urządzeń, a uzyskane ze sprzedaży środki finansowe przekazać na planowaną budowę domu ludowego w Witanowicach. W zebraniu uczestniczyło 16 członków Spółki: Kazimierz Mrowiec, Jan Góralczyk. Jan Krupa, Ignacy Furdzik, Jan Handzlik, Józef Kłaput, Jan Fiałek, Wojciech Góralczyk, Teofil Bobak, Jakub Bogacki, Franciszek Sadowski, Ignacy Małecki, Wilhelm Rychel, Ignacy Ślezak, Franciszek Michalik, Andrzej Mrowiec.
.
Po 12 latach ks. Franciszek Gołba z Bachowic, orędownik zakładania spółdzielni mleczarskich nie tylko w powiecie wadowickim napisał: Spółdzielnię mleczarską [w Bachowicach] założyliśmy w r. 1908. Jej rozwój przerwała czteroletnia wojna światowa. […] Jako dowód stałego rozwoju mleczarni pozwolę sobie tu przedstawić szczegółowy wykaz z r. 1937. Członków 355. Filie: Grodzisko, Smolice, Lgota, Babica, Spytkowice (F. Gołba, Bachowice dawniej a dziś, Kraków 1939). Czyli w Lgocie założono filię mleczarni w Bachowicach. Uruchomiono tu zlewnię mleka k. zabudowań Kazimierza Mrowca.
.
Bibliografia
- Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Bielsku-Białej:
Księga protokołów z Walnych Zebrań Kasy Stefczyka w Witanowicach, sygn. 13/463/0/-/310 - Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa, https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra
Nasza Lgota 