Dawne kategorie mieszkańców

W dawnych czasach Lgotę zamieszkiwała ludność o zróżnicowanym statusie społecznym i różnych kategorii. Elitę społeczności wsi, z którą ewentualnie mógł się równać proboszcz parafii w Witanowicach stanowili dziedzice, dzierżawcy i zarządcy dóbr. Należeli do stanu szlacheckiego (nobilis). W księgach parafialnych ich nazwiska poprzedzone są skrótami: G.D., oznaczającym Generosus Dominus [dobrze urodzony pan] i Generosa Domina [dobrze urodzona pani], oraz M.D. – Magnificus Dominus [wielmożny, szlachetny pan] i Magnificia Domina [wielmożna, szlachetna pani], a ich majątki ziemskie dominium [posiadłość, dobra]. Oprócz najbliższej rodziny dziedzica w lgockich dworach mieszkało wielu jego krewnych, często zubożałych. Część z nich pełniła funkcję oficjalistów dworskich, pisarzy, ekonomów, polowych, leśniczych itp. Przy każdym dworze była służba dworska: fornale, stajenni, dojarki, lokaje, służące itp., która miała zabezpieczony byt w czworakach dworskich. Służba bardzo często pochodziła z odległych stron.

Chłopi lgoccy (kategorie)

Zdecydowanie najliczniejszą grupę mieszkańców Lgoty stanowili wieśniacy (włościanie), czyli chłopi. Byli wśród nich kmiecie, zagrodnicy i komornicy.

Kmiecie mieli najwyższą pozycję wśród włościan, byli gospodarzami pełnorolnymi – posiadali najczęściej jedno-łanowe, dziedziczne gospodarstwa rolne (1 łan frankoński, czyli około 24 ha). Na wsi było również dużo chłopów gospodarujących na mniejszych półłanowych gospodarstwach – z biegiem lat ich liczba rosła. Kmiecie byli zobowiązani do odrabiania pańszczyzny na rzecz folwarku: zazwyczaj sprzężajnej – czyli wykonywanej wołami, końmi wraz z wozem, pługiem, broną. W księgach metrykalnych, w zależności od okresu historycznego, kmieć określany był nazwą: cmetho, colonus, agrocola, rustici. W 1762 r. w Lgocie Dolnej I do tej kategorii włościan należeli Maciej Rzepka, Stanisław Pilarczyk, Józef Sikora, Jan Man(j)tyka, Kazimierz Wrzawa, Maciej Rokita i Józef Rokita, w Lgocie Średniej – Antoni Szumera alias Michalik, Stanisław Szumera, Marcin Szumera, a w Lgocie Górnej – Wojciech Harniczek, Jan Szumera, Jan Furdzik.

Zagrodnicy posiadali zagrodę (chatę z małym podwórkiem i zabudowania gospodarcze), mogli również mieć ogród i mały skrawek pola. Jego wielkość nie była duża, najwyżej kilka mórg. Liczba zagrodników ciągle się zwiększała. Najczęściej pracowali na folwarkach. Część z nich dysponowali zapewne końmi, wozami, wołami. W źródłach znajdują się zapisy, że pracowali też jako rzemieślnicy. Na rzecz dworu świadczyli pańszczyznę pieszą, lub inne zobowiązania w formie robocizn. Zagrodnik występuje w miejscowych księgach metrykalnych pod nazwą hortulanus. W 1788 r. w Lgocie Dolnej było 11 zagrodników: Walenty Dydusiak (parobek), Marcin Kłaput (młynarz), Bartłomiej Kłaput, Jakub Malinowski (parobek), Franciszek Malinowski, Jan Majtyka, Marcin Michalik (pilarz), Stanisław Wrzawa, Antoni Bętkowski (kowal), Antoni Grabysza i Kazimierz Tenorek.

Komornicy nie posiadali własnej chałupy i zamieszkiwali w domach bogatszych gospodarzy (na komorze). Za wynajęte mieszkanie odpłacali się pracą, lub oddawali część zarobku. Komornicy byli wykorzystywani do prac na folwarku. Stanowili bardzo liczną grupę społeczności lgockiej. Komornik określany był w księgach parafialnych nazwą inquilinus.

Zajęcia ludności poza rolnictwem

W dawnych czasach niewielu mieszkańców Lgoty wykonywało inne zajęcie, niż praca na roli. Z adnotacji znajdujących się przy nazwiskach osób odnotowanych w księgach parafii w Witanowicach wynika, że w wiekach średnich działali tu też rzemieślnicy: karczmarz (caupo, propinator), młynarz (molitor), kowal (ferri faber), szewc (sutor), krawiec (sartor) i inni drobni przedsiębiorcy. Zwykle byli to zagrodnicy lub mieszkający kątem u gospodarzy komornicy.

Karczmarze

Po raz pierwszy lgocka karczma została oznaczona na józefińskiej mapie Galicji i Lodomerii z lat 1779-1783. Nosiła nazwę „Srobiec”, podobnie jak rosnący w pobliżu las „Srobiec Wald”. Znajdowała się przy drodze do Brzeźnicy na terenie obecnej miejscowości Wyźrał, w połowie drogi między drogą do Ryczowa a drogą wiodącą do Lgoty wzdłuż granicy z Tłuczanią.

Więcej o karczmach i karczmarzach na podstronie „Karczmy w Lgocie” oraz Karczmy były często miejscem bójek, zabójstw, kradzieży, czy podpaleń.

Młynarze

Do tzw. „śmietanki” wiejskiej na równi z karczmarzem należał młynarz. Młynarz, zwłaszcza jeżeli siedział na własnym, dziedzicznym młynie, miał poważne stanowisko społeczne. Młyny wodne to bardzo wczesne urządzenia gospodarczo-przemysłowe we wsiach. W wiekach średnich nie było prawie wsi, w której nie byłoby tego urządzenia.
W księgach oficjalatu krakowskiego przechowywanych w Archiwum Metropolitarnym w Krakowie znajduje się adnotacja z roku 1509 o Stanisławie, plebanie w Witanowicach, który wydzierżawia w Lgocie od Piotra Lgockiego folwark z rolami, zagrodami, stawami i młynem. Na mapie józefińskiej z lat 1779-1783 oznaczono w Lgocie dwa młyny na stawach w sąsiedztwie potoku Brodówka, a w odręcznym komentarzu opisującym warunki panujące w terenie informacja, że Lgota „ma 6 stawów, z których 2 z młynami zbożowymi”. Jeden młyn był usytuowany na granicy z Tłuczanią, w miejscu zwanym dziś „We młynie”, drugi – w pobliżu mostku na potoku, niedaleko od zabudowań Garlejów, ale ten długo nie przetrwał. Pierwszym znanym z nazwiska właścicielem młyna był zmarły w 1803 r. 63-letni Marcin Kłaput, mieszkający w 1783 r. w domu oznaczonym numerem 45. Po nim, rodowy młyn obejmowali kolejni potomkowie: Jan, Jan Kanty, Adam, Franciszek. Więcej na stronie Młyn Kłaputów w Lgocie – Wyźrale

Pozostali rzemieślnicy

Ponadto wśród lgockich rzemieślników wymieniani są m.in.:

  • krawcy, w latach 1778-1785 – Antoni Spytkowski, 1778-1816 – Kacper Łopuszański, 1797-1821 – Antoni Łopuszański, syn Kacpra, 1821-1829 – Tomasz Janus, 1922-1929 – Stanisław Jucha, do 1946 (później w Wyźrale) – Franciszek Kawa
  • szewcy, w latach 1799-1819 – Paweł Szmaciarz, 1802-1804 – Adam Łopuszański, syn Antoniego, 1927 – Ludwik Witek
  • kowale, w latach 1775-1795 – Antoni Bętkowski, do 1825 r. Łopuszańscy (Kasper, po nim syn Wincenty), 1825-1860 zięć Wincentego – Maciej Świrguła
  • drwale, w latach 1794-1798 – Marcin Michalik, 1799 – Antoni Wójcik
  • pilarze, w latach 1821-1823 Jan Kłaput
  • cieśle, w latach 1792-1793 – Wojciech Góralczyk, 1821 – Jan Majtyka, 1828 – Jan Kłaput
  • tkacze, w latach 1822-1824 – Wincenty Woźniak
  • sprzedawcy wyrobów tytoniowych, 1913 – Jakub Plesser, 1928 – Jan Fiałek

Strona internetowa WordPress.com.